Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı (1941)

Ui… kapitalist dünyaya Hitler’in yükselişini, tanıdıkları bir çevreye uyarlama denemesi.

Bertolt Brecht

Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı (Almanca: Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui) tiyatro oyununun galası 10 Kasım 1958 senesinde Stuttgart’da yapıldı, yani yazarı Bertolt Brecht’in ölümünden iki sene sonra. Brecht epik tiyatro örneği olan bu oyununu, üç hafta içersinde  (Mart 1941) kaleme aldı. Finlandiya sürgünü sırasında yazdığı, 17 sahneden oluşan Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı oyununun metin olarak yayınlanması da Brecht’in ölümünden sonra gerçekleşti.

Oyunda ekonomik bunalım sırasında krizden etkilenen şirketlerin ve rüşvetçi politikacıların çarpık ilişkilerinden doğan problemleri kullanarak Arturo Ui adlı bir küçük çete liderinin zamanla önce bir şehri (Chicago) ve sonra başka bir şehri (Cicero) daha sömürüsü altına altdığını anlatıyor.

Geçen pazar günü oyunu okurken aklımdan şöyle geçti: Dünyada ne çok Arturo Ui ve adamlarından var. Oyun yer yer – özellikle mahkeme sahnesinde – iyice absürt bir hal alsa da olmayacak iş değil. İkna olmak için, 1929 ile 1934 yılları arasında Avrupa’nın ortaasında olanlara bir göz atmak yeterli.

1929 – 1932 yılları arasında dünya ekonomik bunalımı sırasında prusyalı toprak sahipleri devlet tahvilleri almaya uğraşırlar. Toprak sahipleri sıkıntıları ile ilgilenmesi için, Almanya Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg’a mülk hediye ederler.

1932 yılının son baharında Adolf Hitler ve partisi iflasın eşiğinde ve güç elde etmek için, Hindenburg’la görüşmek ister.

1933 yılının başında Hitler Brandenburg’tan şansölyelik iste ama Hindenburg isteği ret eder. Hindenburg’un doğu yardımı politikaları ve kendisine hediye edilen mülktan dolayı çıkan skandal sebebiyle şansölyeliği Hitler’e vermiş olabilceği düşünülüyor. 30 Ocak 1933’de Hitler iktidara geliyor ve araştırmalar son buluyor.

1933’ün ikinci ayında Reichtag Yangını gerçekleşiyor. Hitler düşmanlarını Reichstag’ı yakmakla suçluyor. Uzun bir yargılamanın sonunda, yangın gecesi Reichstag’ta tutuklanan sol görüşlü, hollandalı işçi Marinus van der Lubbe ölüm cezasına çarptırılıyor. 10 Ocak 1934’de giyotin ile idam ediliyor. Aralık 2007’de Lubbe’nin cezası kaldırılıyor.

1934’de Ernst Röhm arkadaşı Hitler’i bekliyor, Hindenburg ve Göring’e karşı bir hareket başlatmak için ama Hitler tarafından öldürtülüyor. Aynı sene Avusturya şansölyesini Avusturya basınındaki nazi aleyhtarı sesleri susturtmasını istiyor. Şansöyle Engelbert Dollfuß suikaste kurban gidiyor.

1938’de Hitler Avusturya’yı ilhak ediyor ve seçimlerde oyların yüzde 98’ini alıyor.

bitirelim
kendi en yükseğinden itilince herkes incinir
yağmacıların ortasızlığı
güneş yanığı bir suratın ortasızlığı
çekirdeksiz mandalinaların ve çekirdeksiz kadınların ortasızlığı
biri bana söylesin
geldiysem ordaysam gerçekten
bitirelim şu işi
herkese benden

Osman Konuk, Herkese Benden